با توجه به روابط سیاسی بین ایران و روسیه، بسیاری از تجار ایرانی این کشور را مقصد خوبی برای کالاهای خود می‌دانند. اما اگر قصد صادرات به روسیه را دارید، صرف نظر از همسایگی و روابط سیاسی کشورها نباید از عوامل دیگر غافل شد. عواملی چون مقدار نیاز روسیه به هر کالا، رقبا یا کشورهای تأمین کننده آن کالا در روسیه، قوانین و استانداردهایی که روسیه برای کالای مورد نظر وضع کرده و بسیاری مسائل دیگر که در این مطلب قرار است به آن‌ها بپردازیم.
در این مقاله خواهید خواند:
بازار صادرات به روسیه
با توجه به روابط ایران و روسیه و واردات عمده این کشور در زمینه انواع مواد غذایی، خدمات مهندسی پیشرفته، انرژی‌های تجدید پذیر، مواد و مشتقات پلاستیکی، فولاد، گوشت و سایر محصولات، صادرات به روسیه برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی گزینه خوبی به شمار می‌آید. هرچند که روسیه خود یکی از بازیگران بزرگ عرصه روابط بین‌الملل بوده و با انبوهی از منابع طبیعی، یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت و گاز جهان به حساب می‌آید اما همه این‌ها این کشور را از واردات محصولات مورد نیاز خود بی نیاز نکرده است. وسعت زیاد، موقعیت جغرافیایی روسیه که در بین دو قاره اروپا و آسیا قرار دارد، تقاضای رو به رشد و نهایتا جمعیت 150 میلیونی این کشور را به یک بازار جذاب برای فعالان اقتصادی و صادرکنندگان بدل کرده است.
جمعیت روسیه بر اساس آمار رسمی سال 2023 حدود 142 میلیون نفر است که رشد منفی 0/24 درصدی همراه است.
همانطور که در نمودار هرم جمعیتی کشور روسیه مشاهده می‌کنید اکثر جمعیت این کشور (حدود 66 درصد) افراد بین 15 تا 64 سال هستند که در تولید و صنعت نقش دارند. حدود 75 درصد از این جمعت شهرنشین هستند و سالانه 0/11 درصد مهاجرت می‌کنند.
| پایتخت | مسکو |
| تولید ناخالص داخلی | 1.638 تریلیون دلار |
| واحد پول | روبل (RUB) |
| جمعیت | 142 میلیون نفر |
| زبان | روسی |
| دین | 15-20% ارتودوکس روسی، 10-15% مسلمان، 2% سایر مسیحیان |
کشور روسیه همانند ایران، یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت و گاز است و در مقابل، فناوری‌های مهندسی پیشرفته و مواد غذایی از جمله موارد واردات این کشور است. با توجه به موقعیت جغرافیایی روسیه و سرمای شدید و یخبندان‌های طولانی، در اکثر مواقع سال این کشور یک وارد کننده مهم مواد غذایی است. اما باید دید این کشور مایحتاج خود را از کدام بازارها وارد می‌کند و آیا برای ورود صادرکنندگان جدید ظرفیت کافی دارد یا خیر.
مراحل صادرات کالا به روسیه
به طور کلی، روند صادرات کالا یک روش کلی دارد که مشمول قوانین گمرکی کشورهای مبدا و مقصد و همین طور توافقنامه‌های بین دو کشور است. شرایط و مراحل صادرات یک محصول به روسیه نیز مانند صادرات به هر کشور دیگری نیازمند تحقیقات بازار است. به عبارت دیگر در اولین قدم باید با فرهنگ مردم و بازار روسیه آشنا شد تا برای مراحلی بعدی مثل بسته‌بندی، بازاریابی و… به طریقی عمل کرد که مطلوب مشتری نهایی باشد. به علاوه تحقیق در مورد رقبا، قیمت محصولات مشابه موجود در بازار و… در موفقیت نهایی اثرگذار خواهند بود.
بعد از اینکه تحقیقات انجام شد، برنامه مشخصی برای صادرات تدوین شد و زیرساخت‌های لازم فراهم شد، نوبت به پیدا کردن مشتری می‌رسد که ما پیش‌تر به طور مفصل در مورد آن صحبت کرده‌ایم.
بیشتر بخوانید: پیدا کردن مشتری خارجی
در مذاکره با مشتری باید دقت کنید و با یک پیشنهاد غیرواقعی او را فراری ندهید. اصول مذاکره برای صادرات با مشتری خارجی نیز مسأله مهمی است که توصیه می‌شود حتماً به یادگیری آن بپردازید. لازم است با فرهنگ مردم روسیه آشنا باشید و با رعایت آداب مذاکره، مشتری را به خرید از خود ترغیب کنید.
بیشتر بخوانید: موفقیت در مذاکره با مشتریان خارجی برای صادرات
بعد از اینکه طرفین معامله به توافق رسیدند شما می‌توانید یک پیش پرداخت از مشتری دریافت کنید تا با خیال راحت به آماده‌سازی محصول و انجام تشریفات گمرکی مشغول شوید. دقت داشته باشید که وقتی بار را به گمرک تحویل دادید می‌توانید نسبت به دریافت کامل وجه اقدام کنید. اما کار شما با دریافت کامل وجه از مشتری روسی به پایان نمی‌رسد. جهت پیشنهادات بعدی بهتر است ارتباط خود را با مشتری حفظ کنید.
بیشتر بخوانید: نقل و انتقالات ارزی و روش های انتقال ارز در صادرات
آمار واردات روسیه
حجم واردات کالا به روسیه در سال 2021 میلادی در حدود 300 میلیارد دلار بوده که 10 کشور زیر به ترتیب، بزرگترین صادر کننده کالا به این کشور بوده‌اند.
- چین با صادرات 73 میلیارد دلار به روسیه، بزرگترین کشور صادرکننده کالا به این کشور است.
- آلمان با 27 میلیارد دلار
- آمریکا با 17 میلیارد دلار
- بلاروس 16 میلیارد دلار
- کره جنوبی 13 میلیارد دلار
- فرانسه 12 میلیارد دلار
- ایتالیا 12 میلیارد دلار
- ژاپن 9 میلیارد دلار
- قزاقستان 7 میلیارد دلار
- ترکیه 6.5 میلیارد دلار
نکته قابل توجه، این است که کشور ترکیه به عنوان رقیب منطقه‌ای ایران، دهمین صادر کننده بزرگ کالا به روسیه است. حجم صادرات ترکیه به روسیه در سال 2021 میلادی، 6.5 میلیارد دلار بوده که چیزی در حدود 2.2 درصد از کل واردات بازار روسیه را تشکیل می‌دهد.
کشور ما در سال 2021 با حجم صادرات 1 میلیارد دلار کالا به روسیه، رتبه چهل و یکم صادرکنندگان به این کشور را در اختیار داشته است. این حجم از مبادلاتی در حدود 0.3 درصد از کل واردات روسیه را تشکیل می‌دهد.
بهترین محصول برای صادرات به روسیه
قبل از شروع صادرات به روسیه باید دید مهمترین نیازهای بازار روسیه کدام است. در گراف زیر، کل اقلام صادر شده به روسیه از کل جهان را مشاهده می‌کنید.
هر دایره در این گراف نماینده یک حوزه کالایی است. برای استفاده از این گراف راهنمای زیر را مطالعه کنید:
- اندازه هر دایره نشان دهنده ارزش دلاری واردات آن محصول است.
همانطور که مشاهده می‌کنید، بزرگترین دایره متعلق به ماشین‌های مکانیکی و رآکتورهای هسته‌ای است؛ به این معنی که بیشترین مبلغ برای واردات این محصولات هزینه شده است یا بیشترین صادرات به روسیه «ماشین های مکانیکی و رآکتورهای هسته‌ای» است.
- واردات محصولاتی که متمایل به سمت راست نمودارند طی سال‌های 2017 تا 2021 رشد داشته است.
به اعداد روی محور افقی توجه کنید. واردات روسیه در مورد محصولاتی که بالای اعداد مثبت قرار گرفته‌اند روند افزایشی داشته و در مورد محصولاتی که قبل از صفر و در قسمت منفی قرار دارند روند کاهشی داشته است. بنابراین نیاز این کشور به محصولاتی مثل organic chemicals رو به افزایش است و همچنان کمتر از قبل pharmaceutical products وارد خواهد کرد. این نشان می‌دهد که احتمالا محصولات دارویی گزینه مناسبی برای صادرات به روسیه نباشند در حالی که نیاز این کشور به مواد شیمیایی آلی رو به افزایش است.
- هر چه محصولات در بخش بالاتری از نمودار قرار داشته باشند به این معناست که صادرات آن‌ها طی سال‌های 2017 تا 2020 در جهان افزایش یافته است.
از این اطلاعات می‌توان تا حدی به مقدار عرضه جهانی و تقاضای روسیه پی برد و بر اساس آن تصمیم بهتری برای صادرات کالا به روسیه گرفت. به عنوان نمونه علی‌رغم اینکه عرضه محصولی مثل وسایل نقلیه در جهان کاهش یافته، نیاز روسیه نسبت به آن افزایشی بوده است و احتمالا پتانسیل خوبی برای صادرات به روسیه خواهد داشت.
- دایره‌های آبی نشان دهنده محصولاتی است که صادراتشان بیش از واردات بوده است.
روسیه در حوزه محصولاتی که با دایره آبی رنگ نشان داده شده‌اند هم صادرات داشته و هم واردات و برای برخی از محصولات این حوزه‌ها مقدار صادرات نسبت به واردات بیشتر بوده است.
با توجه به اطلاعات ارائه شده، اکنون می‌توانید پتانسیل سایر محصولات برای صادرات به روسیه را به همین ترتیب تفسیر کنید. برای نمایش بزرگتر تصویر، بر روی آن کلیک کنید و با جزئیات به بررسی گراف بپردازید و بهترین محصول برای صادرات به روسیه را با توجه به شرایط خود بیابید.
آمار صادرات ایران به روسیه
تا سال 2021، کمتر از 2 درصد از کل صادرات ایران به مقصد روسیه بوده است که با توجه به روابط سیاسی بین دو کشور، این مقدار ناچیز به شمار می‌آید.
تحریم‌های اقتصادی اعمال شده از طرف کشورهای غربی به هر دو کشور باعث شده سیستم‌های مالی و بانکی دو طرف، به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. در لیست کشورهای مقصد کالاهای صادرکنندگان ایرانی، کشور روسیه جز 20 کشور نخست قرار دارد.
برابر آمارهای رسمی اعلام شده، حجم مبادلات دو طرف در سال 2022 در حدود 4 میلیارد دلار بوده که هدف‌گذاری صورت گرفته بین دو کشور، سقف 40 میلیارد دلار را نشانه گرفته است. با توجه به موارد اشاره شده، بازار روسیه یکی از جذاب‌ترین و بکرترین مقاصد صادراتی تولید کنندگان ایرانی در سال‌های پیش رو خواهد بود.
در صورت داشتن استراتژی مناسب و شناخت کافی از سلیقه مصرف کنندگان روسی، تجار ایرانی قابلیت تصاحب سهم بالاتری از این بازار بزرگ را دارند.
ارقام صادراتی ایران به روسیه
در سال 2021 ، حجم صادرات ایران به کشور روسیه در حدود 1 میلیارد دلار بوده است. تعدادی از مهمترین کالای صادراتی ایران به بازار روسیه در جدول زیر نشان داده شده است. یک بررسی اجمالی به اقلام این جدول، نشان می‌دهد میزان صادرات همین مواد نیز، سهم ناچیزی از تقاضای بازار بزرگ روسیه را به خود اختصاص داده است.
نکته: USD به معنای هزار دلار امریکاست.
| رتبه | محصول | واردات از ایران (USD) | کل واردات روسیه از جهان (USD) |
|---|---|---|---|
| 1 | انواع میوه، آجیل، پوست میوه خشک شده، ملون‌ها | 0.206 | 5.5 |
| 2 | مواد و محصولات پلاستیکی | 0.101 | 13 |
| 3 | انواع سبزیجات و صیفی‌جات | 0.086 | 1.5 |
| 4 | انواع فرآورده‌های میوه و سبزیجات | 0.031 | 1.3 |
| 5 | انواع نخ و کاموا | 0.021 | 0.674 |
| 6 | روی و مشتقات | 0.020 | 0.229 |
| 7 | آهن و استیل | 0.014 | 6 |
| 8 | انواع مواد شیمیایی آلی | 0.013 | 6 |
| 9 | ماهی و موجودات دریایی | 0.012 | 2 |
| 10 | سیمان، آهک، سنگ و خاک و ... | 0.007 | 0.754 |
| 11 | محصولات دارویی | 0.007 | 14 |
| 12 | انواع مواد معدنی و فلزات گران‌بها | 0.007 | 3 |
| 13 | انواع قطعات وسایل نقلیه | 0.006 | 27 |
| 14 | انواع فرش | 0.005 | 0.250 |
| 15 | محصولات لبنی، عسل، تخم‌مرغ و ... | 0.004 | 3 |
| 16 | قطعات مهندسی و مکانیکی | 0.004 | 54 |
| 17 | محصولات سرامیکی | 0.0035 | 1 |
حجم صادرات ایران به روسیه
کشور روسیه یکی از مهمترین شرکای ایران در حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل است. روابط این دو کشور مهم حوزه دریای خزر، به خصوص در سال‌های اخیر، روند همگرایی پر شتابی را تجربه می‌کند و به همین دلیل است که دولت‌های هر دو کشور تمایل زیادی دارند تا پابه‌پای روابط خوب سیاسی، حجم مبادلات تجاری و اقتصادی طرفین را نیز به سطح مطلوب ارتقا دهند.
همکاری‌ها و اشتراکات سیاسی و فرهنگی، موقعیت ژئوپلتیک طرفین، نزدیکی و وجود ارتباط دریایی از طریق دریای خزر و بسیاری دیگر موارد زمینه‌ی پویایی برای بهبود مناسبات اقتصادی طرفین را به وجود آورده که البته تا امروز به میزان مورد انتظار نرسیده است.
حجم صادرات ایران به روسیه در سال 2021 در حدود 1 میلیارد دلار بوده که بسیار کمتر از ظرفیت‌های صادراتی کشور است. علاوه بر این، کشور ما تنها 7% در واردات روسیه سهم دارد و این در حالی است که با توجه به روابط فی مابین ایران و روسیه، این مقدار می‌تواند بسیار بیشتر باشد. همانطور که صادرات چین به روسیه طی سه سال گذشته شدت گرفته، ایران نیز از چنین ظرفیتی برخوردار است. بسیاری از صنعت‌گران و فعالان اقتصادی ایران می‌توانند از ظرفیت‌های بالقوه صادراتی به پهناورترین کشور دنیا استفاده کنند.
بیشترین صادرات ایران به روسیه
شرایط آب و هوایی بسیار سرد روسیه این کشور را به یک وارد کننده عمده مواد غذایی تبدیل کرده است و با توجه به اینکه بیشترین صادرات ایران هم دقیقا مواد خوراکی و تولیدات کشاورزی است، طبیعتا تعجبی ندارد که مواد خوراکی و تولیدات کشاورزی از اصلی‌ترین محصولات صادراتی ایران به روسیه باشند.
عمده‌ترین محصولات صادراتی ایران به روسیه در سال 2021 میلادی بر اساس اطلاعات سازمان تجارت جهانی به ترتیب از قرار زیر بوده است:
1- پلی استایرن، در اشکال اولیه – به استثنای قابل گسترش (HS کد 390319)
2- پسته تازه یا خشک، با پوست (HS کد 080251)
3- کیوی تازه (HS کد 081050)
4- الیاف منگنه از پلی استرها که برای ریسندگی کاسه، شانه یا فرآوری نشده اند (HS کد 550320)
5- میوه های تازه یا سرد شده از جنس فلفل دلمه ای یا فلفل (HS کد 070960)
6- روی خام، آلیاژ نشده، دارای وزن کمتر از 99.99 درصد روی (HS کد 790112)
7- هلو تازه، از جمله شلیل (HS کد 080930)
برای مشاهده فهرست کاملی از ارقام صادرشده به روسیه از ایران، می‌توانید از تریدمپ استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: آموزش استفاده از ترید مپ + ویدئو فارسی
آنچه در این فهرست هفت تایی مشاهده کردید تنها بیشترین صادرات ایران به روسیه بر اساس ارزش دلاری است. اما کالاهای دیگری نیز از ایران به روسیه صادر می‌شوند که برخی از آن‌ها جزء محصولاتی هستند که روسیه نیاز شدید و رو به رشدی در آن‌ها دارد. از آن جمله می‌توان به الیاف سنتتیک، اتیلن گلیکول، اجزا و ادوات قطعات برقی یا ماشین آلات مختلف اشاره کرد.
مدارک لازم برای صادرات به روسیه
طبق مقررات گمرکی کشور روسیه، برای ورود کالا به خاک این کشور به اسناد زیر نیاز است:
- قرارداد صادراتی بین صادر کننده (فروشنده) و خریدار روسی که به تایید بانک روسی رسیده باشد.
- گواهی مبداء کالا
- بارنامه‌ای که در آن میزان وزنی قرارداد و تعداد بسته‌های هر محموله قید شده باشد.
- اصل پروانه شرکت تحویل گیرنده کالا که دارای کد رایانه‌ای از اداره گمرک روسیه باشد.
- گواهی بهداشت داخلی روسیه
قوانین صادرات به روسیه
روسیه دارای قوانین و استانداردهای سختگیرانه‌ای برای واردات کالا، به ویژه در مورد محصولات صنعتی می‌باشد. از آنجا که روسیه عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا EEU است، بسیاری از تجهیزات مهندسی و کالاهای مصرفی برای ورود به این کشور باید گواهی‌های انطباق اتحادیه EEU را داشته باشند. به این مجموعه قوانین «دستورالعمل و گواهی انطباق ثبت گواهی بهداشت محصول» یا EAC هم گفته می‌شود.
داشتن EAC نشان می‌دهد که یک محصول دارای استانداردها و الزامات ایمنی و بهداشتی مورد نیاز برای ورود به اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌باشد. این اتحادیه شامل کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان است.
تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی لازم است پیش از اقدام، از الزامات و مجوزهای قانونی و فنی مورد نیاز برای صادرات محصول خود به روسیه آگاه باشند و اقدامات لازم برای اخذ این گواهینامه و سایر استانداردها مورد نیاز از طریق شرکت‌های کارگزاری ارزیاب را انجام دهند.
ممنوعیت صادرات به روسیه
روسیه نیز مانند هر کشور دیگری، قوانین و محدودیت‌های گمرکی خاص خود را دارد. صادرکننده ایرانی باید با این قوانین آشنا باشد تا بتواند در بازار بزرگ و پر تقاضای روسیه سهمی پیدا کند. برخی از محدودیت‌های وارداتی روسیه به شرح زیر است:
1- محصولات ممنوعه برای صادرات به روسیه
محصولات زیر در صورتی که به میزان کافی مشابه داخلی داشته باشند یا در سازمان اقتصادی اوراسیا تولید شوند، امکان ورود به روسیه را ندارند.
- تجهیزات نظامی
- وسایل نقلیه
- لباس و کفش
- کالاهای الکترونیکی
- تجهیزات پزشکی
- محصولات غذایی
- سخت‌افزار
لازم به ذکر است، در مورد برخی کالاهای خاص، محدودیت برای یک کالای خارجی زمانی اعمال می‌شود که در یک مناقصه، حداقل دو تولید کننده روس شرکت داشته باشند. در غیر این صورت، واردات آن محصول خاص، مشمول محدودیت نمی‌شود.
2- کشورهای ممنوعه برای صادرات به روسیه
بعد از جنگ اوکراین در سال 2014 ، در پاسخ به تحریک‌های غرب، روسیه واردات اقلام زیر را از کشورهای آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا، انگلیس، نروژ، آلبانی، مُنته‌نگرو، ایسلند، لیتوانی ممنوع کرده است. ممنوعیت واردات این اقلام از کشورهای رقیب این امکان را برای تولید کنندگان ایرانی فراهم می‌کند تا سهم رقبای غربی را با بازاریابی مناسب پر کنند.
- انواع گوشت
- ماهی و جانداران دریایی
- مواد لبنی
- سبزیجات و صیفی‌جات
- میوه و خشکبار و … از جمله این موارد هستند.
چالش‌های صادرات به روسیه
دری این میان یکسری موانع صادراتی برای ارسال کالا به روسیه و منطقه اقتصادی اوراسیا بر سر راه ایران و تجار ایرانی قرار گرفته که به کلی صادرات به منطقه اوراسیا را برای ایرانیان مشکل کرده است. البته این به معنای ناتوانی در ارسال کالا یا رفع این موانع نیست. با شناسایی مناسب مشکلات و چالش ها به خوبی می‌توان بر آن‌ها فایق آمد.
مشکلات صادرات به روسیه عبارتند از:
- ضعف مدیریت تجاری
این موضوع، هم شامل بخش حاکمیتی کشور، شامل وزارت امور خارجه، وزارت‌خانه‌های سمت و جهاد کشاورزی، اتاق‌های بازرگانی، بخش مالی و پولی کشور می‌شود و هم مرتبط با بخش خصوصی و صادر کنندگان داخلی است که شناخت کافی از فضای بازار روسیه ندارند. سیاست‌های لحظه‌ای و دستوری دولت نیز یکی از عوامل مشکل‌ساز در صادرات ایران به روسیه و سایر کشورها است.
- موانع ترانزیتی
به طور کلی، زیرساخت‌های لجستیکی کشور پاسخگوی توانایی صادراتی تولید کنندگان کشور نیست. برای مثال، نزدیک به دو سوم از صادرات ایران به روسیه در حوزه محصولات کشاورزی و غذایی است که باید با وسایل نقلیه مناسب و یخچال‌دار منتقل شود؛ در حالی که به اندازه کافی وسایل مناسب برای این منظور وجود ندارد. در حوزه حمل‌و‌نقل دریایی و ریلی نیز وضعیت بهتری نداریم.
- استراتژی بازار
همانطور که اشاره شد، صادرکنندگان و بازرگانان ایرانی شناخت کافی از بازار مصرف کننده روس ندارند و این موضوع باعث می‌شود لطمه زیادی به سابقه کالاهای ایرانی در آن کشور زده شود. بازاریابی صادراتی نیازمند داشتن یک استراتژی قوی و هدفمند و شناخت کافی از بازار هدف است که متاسفانه تا امروز این بستر به خوبی فراهم نشده است.
دیدگاهتان را بنویسید