صادرات زعفران همواره یکی از سودآورترین تجارت‌های بین‌المللی برای کشور ایران به‌شمار می‌آید و باتوجه به آمارهای ارائه شده به جرأت می‌توان گفت، انحصار صادرات زعفران در جایگاه اول در دست ایران است. از این حیث زعفران، به‌عنوان مزیت رقابتی در صادرات غیرنفتی، تجارتی سودآور برای صادرکنندگان و برای کشور در سطح کلان محسوب میشود. در این مطلب توضیحات کاملی در خصوص قوانین و مقررات صادرات زعفران، آمار جهانی تجارت این ادویه و روش‌های چمدانی و غیرچمدانی صادرات زعفران پرداخته‌ایم.
درباره زعفران
زعفران گیاهی است که طول آن از 10 تا 30 سانتی‌متر متغیر است و کلاله قرمز رنگ این گیاه، همان طلای قرمزی است که ارزش تجاری بالایی دارد. نکته جالب اینکه هر 500 کلاله زعفران تنها یک گرم وزن دارد.
گل‌های زعفران می‌بایست، نزدیک به صبح پیش از گرم شدن هوا، درو شوند. فرایند درو کردن شامل چیدن گل‌ها، جداکردن کلاله‌ها از قسمت‌های دیگر و درنهایت خشک کردن کلاله‌ها است. تمام این فرآیند بدون دخالت ماشین‌های کشت و زرع و تنها با دست انجام میشود.
هر 2170 گل زعفران وزنی حدود یک کیلوگرم دارد. برای به‌دست آوردن یک‌کیلو زعفران حدود 105 کیلوگرم گل زعفران نیاز است و برای داشتن 1 کیلوگرم رشته زعفران مرغوب باید 103 کیلوگرم گل درو شود.
پس از درو و جداسازی کلاله‌ها مهم‌ترین بخش، روش خشک کردن آن‌ها است که می‌بایست، در محیطی تمیز و در زمانی کوتاه (حدود 2 تا3 ساعت) انجام شود و دما باید بین 50 تا 60 درجه سانتی‌گراد باشد.
مرحله بعد خشک‌کردن به‌روش اسپانیایی و سپس خشک کردن با مایکرویو هستند که مراحل آخر در این چرخه محسوب می‌شوند. در حال حاضر تمام مراحل درو، جداسازی کلاله‌ها و فرآوری زعفران با دست انجام میشود.
به‌طور کلی سه دلیل ساده زیر قیمت بالای زعفران را توجیه می‌کنند:
آب و هوای مناسب زعفران
رشد و پرورش زعفران به‌شرایط جوی به‌خصوصی بستگی دارد. این محصول ارزشمند در آب و هوای بسیار سرد و بسیار گرم رشد می‌کند و هرگونه تغییر آب و هوایی می‌تواند بر رشد زعفران تأثیرگذارد.
این محصول در مناطقی که زمستان‌های بسیار سرد و و تابستان‌های گرم و خشک دارند، رشد بهتری دارد. کمیاب بودن زعفران در ماه‌های خشکسالی نیز موجب افزایش قیمت این محصول میشود.
روش کشت زعفران
همانطور که گفته شد، مراحل درو کردن و جدا کردن کلاله‌ها با دست انجام می‌گیرد و برای تولید آن به میزان بالا، به نیروی کار زیادی نیاز است. این طلای قرمز به‌دلیل دشواری درو و لزوم به‌کارگیری نیروی‌کار زیاد، محصولی گران‌قیمت است.
مقدار ادویه از گل زعفران
برای داشتن 1 گرم زعفران، تقریباً 400 گل با رشته‌های قرمز پررنگ و معطر نیاز است. بنابراین احتمال اینکه تمام گل‌های درو شده، الزاماً محصولی باکیفیت به‌دست دهند، کم است.
بیشتر بخوانید: راهنمای صادرات چمدانی زعفران
در واقع، زعفران یک ادویه است است که به غیر از مصارف آشپزی، در صنایع غذایی (تولید شیرینی، نان، آدامس، آبمیوه و …) ، صنایع دارویی (تولید داروهای ضد التهاب، ضد درد و ضد سرطان) و در محصولات آرایشی و بهداشتی (تولید محصولات پوست و مو) کاربرد فراوان دارد. در طب سنتی ایران و بسیاری از کشورهای جهان نیز، از این محصول به عنوان درمان افسردگی و اضطراب، رفع کننده مشکلات قلب و عروقی و درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی استفاده میشود.
در حال حاضر ایران، یکی از بزرگترین تولید کنندگان و صادرکنندگان زعفران در جهان است که محصول تولیدی آن، شهرت جهانی دارد. HS Code زعفران یا همان کد تعرفه زعفران با شماره 091020 در جهان شناخته میشود. به غیر از ایران، کشورهای اسپانیا، افغانستان، هند، یونان، مراکش و ایتالیا به عنوان صادرکنندگان این محصول، در دنیا شناخته می‌شوند.
این محصول در ایران در شهرهای مختلفی، که شرایط آب و هوایی مناسبی به جهت کشت و تولید دارند، تولید میشود. شهرها و روستاهای مختلفی در استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان، گلستان، فارس، زنجان، همدان، یزد و آذربایجان شرقی به کشت زعفران می‌پردازند که با توجه به شرایط جغرافیایی هر منطقه، کیفیت و قیمت محصول تولیدی متفاوت خواهد بود. شهرهای مختلف استان خراسان جنوبی (قاین، بیرجند، طبس، درمیان، فردوس، نیمبلوک) قادر به تولید بهترین و باکیفیت‌ترین محصولات هستند.
گواهینامه‌های استاندارد برای صادرات زعفران
برای صادرات زعفران دریافت گواهینامه ISO ضروری است. دستگاه‌های صالح می‌توانند با تخصیص اعتبارات و حمایت‌های مالی در دریافت استانداردهای لازم برای صادرات جهانی زعفران، تعداد شرکت‌های تجاری تولیدکننده این محصول را افزایش دهند. در این زمینه توجه به دو نکته کلیدی حائز اهمیت است:
- زعفران باید اصل باشد و خلوص آن از صد در صد کمتر نباشد. این مورد در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت ارزیابی میشود. استانداردهای ISO 3632-1:2011 و ISO 3632-2:2010 دو گواهینامه استاندارد برای ارزیابی قدرت طعم‌دهی، رنگ‌دهی و خلوص زعفران هستند.
- کیفیت بستهبندی زعفران‌های صادراتی باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی حاکم بر تجارت زعفران باشد.
سایر استانداردهایی که برای صادرات زعفران باید مورد توجه قرار بگیرند در چارچوب استانداردهای ISO ادویه و چاشنی‌ها به شرح زیر قابل اشاره هستند:
- ایزو 928: مربوط به تعیین مجموع خاکستر موجود در محصول
- ایزو 930: تعیین میزان خاکستر غیرمحلول در اسید موجود در محصول
- ایزو 941: مربوط به تعیین عصاره محلول در آب
- ایزو 948: سمپلینگ
مدارک لازم برای صادرات زعفران
به طور کلی، برای صادرات هر محصول به مدارک خاصی نیاز است که البته ممکن است با توجه به کشور مقصد اندکی متفاوت باشد. برای صادرات زعفران، لازم است مدارک زیر را تهیه نمایید:
- مجوز صادرات: این مجوز را باید وزارت صمت تهیه نمایید.
- گواهی تولید: این مجوز را لازم است سازمان جهاد کشاورزی دریافت نمایید.
- گواهی مطابقت با استانداردهای بین‌المللی: این مجوز از سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران دریافت می‌گردد.
- گواهی سلامت: این مجوز را سازمان بهداشت جهانی یا سازمان بهداشت حیوانات و گیاهان دریافت میشود.
- صورتجلسه بازرسی: لازم است صورتجلسه بازرسی از سوی سازمان جهاد کشاورزی به همراه گزارش تحلیلی تهیه شود.
- فاکتور و بارنامه
- مجوز صادرات از کشور مقصد
برای صادرات زعفران چه مجوزهایی لازم است؟
به منظور صادرات زعفران به کشورهای مختلف لازم است مجوزهای خاصی دریافت شود که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- مجوز صادرات که همانطور که اشاره کردیم باید از وزارت صمت دریافت شود.
- برای صادرات زعفران به برخی کشورهای عربی، مجوز صادرات از وزارت امور خارجه لازم است.
- مجوز صادرات به کشورهای عضو اتحادیه اروپا (برای صادرات زعفران به اروپا) که لازم است از شرکت صادرات غذا و دارو تهیه شود.
- مجوز صادرات به کشور چین که باید از سازمان بازرگانی چین دریافت شود.
- مجوز صادرات به کشورهای هند و پاکستان که این مجوز از سفارت ایران در هر کشور مقصد قابل دریافت است.
قوانین صادرات زعفران از ایران
در ایران، قوانین صادرات زعفران به منظور حفظ حقوق صادرکننده تدوین شده است که در ادامه، به برخی از مهم‌ترین آن اشاره می‌کنیم:
- رعایت حداقل و حداکثر وزن بستهبندی
- محدودیت صادرات زعفران تا سقف حداکثر 5 کیلوگرم در هر بسته‌ی صادراتی
- رعایت شیوه‌ی صحیح بستهبندی محصول که مانع تغییر رطوبت و دمای محصول شود.
- شرایط حمل و نقل استاندارد
- رعایت شرایط تجاری مانند شرایط پرداخت و تحویل کالا مطابق با استانداردهای بین‌المللی و قوانین کشور مقصد
- رعایت قوانین مالیاتی
قوانین و مقررات ذکر شده، بسته به زمان و در آینده ممکن است دستخوش تغییراتی شود. بنابراین لازم است قبل از اقدام به صادرات از قوانین جدید و آخرین تغییرات اطلاع کسب کنید.
بستهبندی زعفران صادراتی
به‌طور قطع صادرات زعفران در قالب بسته‌بندی‌های استاندارد و شکیل ارزشمندتر از فروش فله‌ای آن است. نوع بستهبندی زعفران بیان‌گر سلامت، اصالت و ارزش این محصول است.
بیشتر مراحل آماده‌سازی و بستهبندی زعفران نیازمند مجوز و تایید از سوی سازمان وزارت بهداشت است. اخذ استاندارد ISO 3632 نیز از نظر کشور مقصد ضروری خواهد بود.
کار با ابزارهای صادراتی، تحلیل اطلاعات تجاری، جلب اعتماد مشتریان خارجی، یافتن مشتری خارجی، فرایندهای عملیاتی صادرات
پیش از بستهبندی زعفران به چه نکاتی باید توجعه
رعایت نکات ضروری پیش از بستهبندی در کل فرآیند بستهبندی و نگهداری نیز اثرگذار است. به‌همین علت لازم است، پس از جداسازی کلاله‌ها از گل، این اجزاء اصلی در شرایطی به‌دور از نور، گرما، رطوبت و در یک محفظه شیشه‌ای نگهداری شوند. در غیر این‌صورت، محصول به‌سرعت عطر، طعم و رنگ خود را از دست می‌دهد و خواص دارویی آن نیز ممکن است تا حدودی از دست بروند.
فرایند بستهبندی زعفران
در پیاده‌سازی استانداردهای ضروری برای صادرات زعفران، جنس و مواد به‌کار رفته در ظرف‌های زعفران اولین چیزی است که باید به‌آن توجه شود. ظروف بسته‌بندی‌های موجود در بازار در انواع مختلف شیشه‌ای، فلزی، کاغذی، پلاستیکی، پلی‌اتیلن، پی‌وی‌سی، پلی‌پروپیلن، آلومینیومی و چرمی عرضه می‌شوند. خوشبختانه اغلب این ظروف مطابق با استانداردهای ISO 3632 هستند.
معمولاً انتخاب نوع ظروف بسته‌بندی‌های صادراتی بر اساس دو اصل صورت می‌گیرد:
- نوع سلیقه و ذائقه کشورهای واردکننده
- عملکرد ظرف در حفظ کیفیت و سلامت زعفران
در حال حاضر ظروف کریستالی، فلزی و ظروف چوبی خاتم‌کاری یا منبت‌کاری شده، سه نوع اصلی ظرف‌های بستهبندی زعفران هستند.
طبق تجربه، کیفیت زعفران در ظروف پلی‌اتیلن و شیشه‌ای بهتر حفظ میشود. در عین حال، از آنجا که بسته‌بندی‌های شیشه‌ای ممکن است در طول مرحله صادرات آسیب ببینند، پلی‌اتیلن گزینه مناسب‌تری به‌شمار می‌آید.
علاوه بر موارد فوق، طراحی و رنگ بستهبندی نیز در صادرات زعفران حائز اهمیت است. طراحی بستهبندی باید به‌گونه‌ای باشد که به‌آسانی بتوان آن را باز کرد و محتویات داخلی ظرف نیز قابل مشاهده باشد. رنگ بستهبندی باید مطابق با برند تولیدکننده و رنگ قرمز زعفران باشد. به این منظور رنگ‌های بنفش و قرمز که دو رنگ زیبای گل‌ها در طبیعت هستند، گزینه‌های قابل اجرا در این راستا محسوب می‌شوند.
مراحل صادرات زعفران
پیش از شروع صادرات زعفران بهتر است از نقشه راه آگاه باشید تا در میان فرایند با مشکل پیش‌بینی نشده‌ای مواجه نشوید. به طور کلی مراحل انجام صادرات برای هر محصولی از این قرار است:
انجام تحقیقات بازار
به طور حتم در روند صادرات هر محصولی، لازم است بازار هدف و نیازهای آن به درستی شناسایی شود تا از انجام اشتباهات و ضررهای احتمالی جلوگیری شود. برای این مرحله می‌توانید از مقاله «آموزش تریدمپ» کمک بگیرید.
تهیه برنامه صادرات
با تهیه یک برنامه مدون که همه‌ی موارد در آن گنجانده شده باشد، می‌توان حضور قدرتمندتری در بازار هدف داشت.
آماده‌سازی زیرساخت‌های بازاریابی
قبل از اقدام به صادرات لازم است بازاریابی مناسبی در کشور مقصد صورت گیرد تا میزان سود و ضرر احتمالی به طور دقیق مشخص شود.
مشتری‌یابی
برای پیدا کردن مشتری می‌توانید از مقاله «پیدا کردن مشتری خارجی برای صادرات» و «17 سایت مشتری‌یابی برای صادرات» کمک بگیرید.
پس از پیدا کردن مشتری، لازم است پیشنهاد مناسبی به او ارائه شود. در ارائه قیمت و پیشنهاد مالی، لازم است به پیشنهاد رقبا و هزینه‌های احتمالی که در مسیر صادرات به وجود می‌آید، توجه شود. برای این منظور از مقاله «موفقیت در مذاکره با مشتریان خارجی» استفاده کنید.
آماده‌سازی محصول
زعفران کالایی خاص و گران قیمت است؛ بنابراین آماده‌سازی محصول و بستهبندی آن نقش مهمی در فروش آن دارد. در این مرحله لازم است تمام استانداردهای لازم برای حفظ کیفیت محصول لحاظ شود.
فراموش نکنید که حفظ ارتباط مستمر با مشتری کمک می‌کند بتوانید اعتماد او را بهتر جلب کنید. این ارتباط به طور حتم به پیوند عمیق‌تر تجاری در حال و آینده منجر خواهد شد.
انجام تشریفات گمرکی و ارسال بار
هر محصول صادراتی نیازمند انجام تشریفات گمرکی خاصی است که در مورد زعفران نیز باید لحاظ شود.
برای حمل و نقل کالا باید با شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی شیوه‌ی ارسال بار باید به نحوی باشد که محصول با بالاترین کیفیت ممکن به کشور مقصد صادر شود. در ضمن به همراه بار باید اسناد تجاری و مدارک لازم را نیز ارسال کنید تا شریک تجاری شما در کشور مقصد بتواند بار را تحویل بگیرد.
حفظ ارتباط مستمر با مشتری
ارتباط با مشتری پس از ارسال بار، لازم است حفظ شود. حتما از مشتری بخواهید پس از تحویل بار، پیشنهادات خود را ارائه دهد. حفظ ارتباط موثر کاری در ادامه، به شما کمک خواهد کرد بتوانید همکاری و معاملات پرسود بعدی را تضمین کنید.
صادرات زعفران از ایران
طبق گزارش سایت تریدمپ، در سال 2022 مقدار کل صادرات زعفران ایران، به ارزش تقریبی 75 میلیون دلار آمریکا بوده است. کشور اسپانیا با ارزش تقریبی 41 میلیون دلار، بزرگترین مشتری و واردکننده زعفران ایرانی بوده است. اسپانیا به تنهایی بیش از نیمی از کل زعفران صادراتی ایران را دریافت کرده است که این مسئله نشان از پر اهمیت بودن زعفران در بازار اسپانیا دارد. البته اسپانیا نه تنها بزرگترین وارد کننده زعفران در دنیا هست، بلکه از جمله صادرکنندگان بزرگ این محصول در جهان نیز هست. در واقع، بخش بزرگی از زعفران ایرانی پس از ورود به اسپانیا مجددا بستهبندی شده و به کشورهای دیگر صادر میشود. چین، ایتالیا، فرانسه و آلمان به ترتیب از دیگر مشتریان زعفران صادراتی ایران هستند. در ادامه، توجه شما را به جدول آماری که از سایت ترید مپ دریافت شده، جلب می‌کنیم:
| کشور | ارزش واردات در سال 2022 (هزار USD) | تراز تجاری در سال 2022 | حجم وارد شده در سال 2022 (تُن) | درصد رشد سالانه واردات بین سال‌های 2018 تا 2022 |
|---|---|---|---|---|
| کل جهان | 74.103 | 100 | 124 | 11- |
| اسپانیا | 41.148 | 55.5 | 41 | 3 |
| چین | 12.975 | 17.5 | 32 | 67 |
| ایتالیا | 5.104 | 6.9 | 5 | 4 |
| فرانسه | 3.936 | 5.3 | 4 | 9 |
| آلمان | 1.944 | 2.6 | 2 | 10- |
| بلژیک | 1.477 | 2 | 1 | 37 |
| استرالیا | 1.476 | 2 | 8 | 29 |
| سوئیس | 1.266 | 1.7 | 2 | 3- |
| انگلستان | 1.068 | 1.4 | 11 | 20 |
| سوئد | 889 | 1.2 | 1 | 23- |
اگرچه در فاصله سال‌های 2018 و 2019 میلادی حجم صادرات زعفران با کاهش 41 درصدی مواجه شد، اما همچنان ایران در صدر کشورهای صادرکننده این محصول ارزشمند قرار داشت. 90% سهم صادرات جهانی زعفران به ایران اختصاص دارد و به‌طور عمده استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی بسترهای اصلی کشت این محصول هستند.
این اطلاعات از طریق وب‌سایت تریدمپ که از ابزارهای صادرات به حساب می‌آید استخراج شده‌اند. شما نیز اگر قصد شروع صادرات را دارید پیشنهاد می‌کنیم در کارگاه عملی کار با ابزارهای صادراتی شرکت کنید تا بتوانید به راحتی آمار صادرات و واردات و روندهای تجارت بین‌المللی را بررسی کرده و با تحلیل آن‌ها برای کسب و کار خود برنامه ریزی کنید.
بزرگترین صادرکنندگان زعفران در دنیا
ایران بزرگترین صادر کننده زعفران در دنیا است. ایران در سال 2022 تقریبا نیمی از زعفران صادراتی را از آن خود کرده است. بعد از ایران، کشور اسپانیا، افغانستان، نیجریه و لهستان، از بزرگترین کشورهای صادر کننده زعفران در جهان هستند. به غیر از اسپانیا که پس از ایران، سهم بزرگی از صادرات زعفران را به خود اختصاص داده است، ارزش صادرات زعفران کشورهای دیگر در مقایسه ناچیز است اگرچه سایر کشورها نیز در سال‌های اخیر، سعی در گسترش سهم خود از صادرات جهانی زعفران داشته‌اند.
قابل به ذکر است، بیشترین میزان تولید زعفران صادراتی به طور عمده در استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی تولید شده‌اند.
در ادامه، توجه شما را به آماری که از سایت ترید مپ در سال 2022 منتشر شده است، جلب می‌کنیم:
| کشور | ارزش واردات در سال 2022 (هزار USD) | تراز تجاری در سال 2022 | حجم وارد شده در سال 2022 (تُن) | درصد رشد سالانه واردات بین سال‌های 2018 تا 2022 |
|---|---|---|---|---|
| کل جهان | 164.680 | 6.818 | 8- | |
| ایران | 74.103 | 74.081 | 124 | 11- |
| اسپانیا | 51.827 | 7.215 | 199 | 2- |
| افغانستان | 5.965 | 5.965 | 13 | 31 |
| نیجریه | 5.414 | 5.414 | 4.044 | |
| هلند | 3.267 | 1.971 | 48 | 7- |
| فرانسه | 2.991 | 5.805- | 11 | 11- |
| پرتقال | 2.878 | 947- | 18 | 9- |
| یونان | 2.623 | 2.520 | 2 | 3- |
| لهستان | 1.909 | 633 | 2 | 10- |
| چین | 1.787 | 11.249- | 2 | 7- |
بزرگترین کشورهای واردکننده زعفران در جهان
طبق آمار وب سایت جهانی ترید مپ در سال 2022، به ترتیب اسپانیا، آمریکا، ایتالیا، چین و فرانسه پنج کشوری هستند که در سال اخیر میلادی، بیشترین مقدار زعفران را از کل دنیا وارد کرده‌اند که در ادامه به سهم هر کشور اشاره می‌کنیم:
| کشور | ارزش صادرات در سال 2022 (هزار USD) | تراز تجاری در سال 2022 (هزار USD) | حجم صادر شده در سال 2022 (تُن) | درصد رشد سالانه صادرات بین سال‌های 2018 و 2022 |
|---|---|---|---|---|
| کل جهان | 157.862 | 6.818 | 9- | |
| اسپانیا | 44.612 | 7.215 | 50 | 4 |
| آمریکا | 20.010 | 18.906- | 104 | 5 |
| ایتالیا | 13.424 | 12.259- | 76 | 2 |
| چین | 13.036 | 11.249- | 32 | 66 |
| فرانسه | 8.796 | 5.805- | 51 | 2- |
| سوئد | 7.169 | 6.830- | 14 | 1- |
| انگلستان | 4.570 | 4.085- | 145 | 2- |
| امارات | 4.173 | 3.413 | 0 | 9- |
| پرتقال | 3.825 | 947- | 142 | 0 |
| سوئیس | 3.739 | 2.911- | 10 | 1- |
اکنون که با گستره نیاز زعفران در مناطق مختلف جهان آشنا شدید، می‌توانید بر اساس شرایط و امکانات خود و با در نظر گرفتن فاصله جغرافیایی ایران از هر یک از این کشورها، بهترین گزینه را به عنوان بازار هدف خود برگزینید. البته شاید بر نباشد برای این منظور نگاهی نیز بر رقبای قدر فعال در هر بازار بیندازید تا بیخوده خود را با یک رقیب سرسخت که بازار کشوری را به طور انحصاری در دست گرفته طرف نکنید.
4 چالش صادرات زعفران
صادرات، ساده‌ترین راه برای ورود به بازارهای بین‌المللی است. امروزه کشورها تلاش می‌کنند، از صادرات به‌عنوان راهبردی برای توسعه بهره‌گیرند. از منظر اقتصادی، صادرات موجب توسعه اقتصادی ملی، توسعه مبادلات خارجی، حمایت از فعالیت‌های اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی میشود.
از منظر تجاری نیز صادرات، سودآوری مالی برای سرمایه‌گذاری مجدد، رشد شرکت‌های تجاری، گسترش ظرفیت‌های تجاری و بهره‌وری سهام‌داران از عواید تجارت را به‌دنبال دارد.
در این میان، صادرات غیرنفتی ایران تأثیری شگرف بر رشد اقتصادی دارد. صادرات زعفران، اگرچه گزینه‌ای ارزشمند در این دسته است، اما همواره به‌دلایل مختلفی با چالش مواجه بوده است.
برخلاف انتظارات، زعفران به لحاظ اقتصادی بسیار آسیب‌پذیر و ضعیف است. عدم توجه کافی به طراحی و بستهبندی مناسب زعفران، ایران را در معرفی شایسته این محصول به بازارهای جهانی و نیل به جایگاه عالی در بازار زعفران با شکست مواجه می‌کند. در مجموع صادرات این محصول در ایران با چالش‌هایی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم مواجه است.
1- بازاریابی ناکارآمد
بسیاری از سهم زعفران ایران به‌صورت فله‌ای، با قیمتی ارزان توسط سایر کشورها خریداری میشود. این کشورها زعفران را درکشورهای خود بستهبندی می‌کنند و در بازارهای جهانی با نام برندهای متفاوت، به‌عنوان محصول خود و با قیمتی گران‌تر توزیع می‌کنند.
برای مثال چین و هند سالانه 60 تن زعفران را به‌صورت فله از ایران خریداری می‌کنند و سپس با بستهبندی خاص و برند خود به سایر کشورها صادر می‌کنند.
2- خشکسالی
شرایط اقلیمی، اهرمی مؤثر در تولید موفق زعفران به‌شمار می‌آید. خشکسالی‌های دو دهه گذشته، تولید این محصول را متأثر از خود کرده است. کشاورزان باید با ساخت، آموزش و استفاده از سیستم‌های آبیاری به بهبود کشت این محصول کمک کنند.
3- سختی‌های کشاورزان برای دریافت وام
وجود موانع بانکی بر سر راه کشاورزان محلی در دریافت وام برای توسعه فعالیت‌های کشاورزی، مشکل دیگری پیش روی توسعه تولید زعفران به‌شمار می‌آید. درچنین شرایطی بستر برای جولان دلال‌ها باز میشود. زمانی که کشاورزان خریداران مناسبی در کشور پیدا نکنند، محصولات خود را به‌صورت فله‌ای به دلال‌ها، قاچاقچی‌ها و تاجران خارجی می‌فروشند.
4- تحریم و شرایط اقتصادی نامناسب ایران
بزرگترین نگرانی در تولید و صادرات زعفران وجود تحریم‌های سنگین و شرایط بغرنج اقتصادی ایران است. پایین آمدن ارزش ریال ایران، افزایش هزینه‌های کشت زعفران، وجود تحریم‌ها و در نتیجه آن، نبود تسهیلات بانکی مناسب، در ارتباط با سایر کشورها شرایط را برای جلب اعتماد مشتریان خارجی دشوار کرده است.
این شرایط به‌مثابه آب گل‌آلودی است که باعث شده است، کشورهایی نظیر امارات متحده عربی، افغانستان و اسپانیا از آن صید کنند و با غنیمت شمردن این فرصت، زعفران باکیفیت ایرانی را به بازارهای جهانی با قیمتی بسیار پایین‌تر صادر کنند.
کار با ابزارهای صادراتی، تحلیل اطلاعات تجاری، جلب اعتماد مشتریان خارجی، یافتن مشتری خارجی، فرایندهای عملیاتی صادرات
صادرات چمدانی و صادرات غیرچمدانی زعفران
صادرات زعفران به شیوه‌های چمدانی و غیرچمدانی انجام می‌گیرد و مراحل آن طبق قانون مقررات صادرات و واردات جمهوری اسلامی ایران مشخص میشود.
صادرات غیرچمدانی زعفران
این شیوه با اهداف تجاری، عمدتاً توسط تولیدکنندگان شرکتی انجام می‌گیرد. در یک اصل کلی، صادرات کالا مستلزم ذکر نام صادرکننده است و در ارتباط با زعفران، صدور این کالا پس از کسب مجوزهای لازم درچارچوب قانون مقررات صادرات و واردات است. به این منظور، صادرات زعفران به‌صورت تجاری نیازمند داشتن کارت بازرگانی صادرکننده است.
نهاد تعیین‌کننده تجاری بودن زعفران صادراتی برای فروش در بازارهای خارج از ایران، گمرک است. چنانچه زعفران به‌عنوان نمونه تجاری صادر شود، کالای تجاری تلقی نمی‌شود و از شمول مقررات ناظر بر کالای تجاری خارج میشود.
صادرات چمدانی زعفران
علت نامگذاری این نوع صادرات به این دلیل است که کالای صادراتی عمدتاً در مقادیر اندک، به‌صورت مسافرتی یا توسط پیله وران، مرزنشینان، و ملوانان از کشور خارج میشود.
این افراد و همچنین شرکت‌های تعاونی مرزنشین برای صادرات زعفران، نیازی به داشتن کارت بازرگانی ندارند (مستنبط از ماده 3 ق. مقررات صادرات و واردت). مقدار مجاز صادرات این محصول توسط افراد یاد شده، از طرف دولت در آیین‌نامه اجرایی مشخص میشود.
در ارتباط با مسافرانی که از کشور خارج می‌شوند، چنانچه مقدار زعفران به‌گونه‌ای باشد که جنبه تجاری پیدا نکند، می‌توانند، این محصول را تا سقف ارزشی که میزان آن به‌تصویب هیئت وزیران می‌رسد، از کشور خارج کنند.
بیشتر بخوانید: صادرات چمدانی زعفران بدون کارت بازرگانی
جمع بندی
زعفران ناب ایرانی همواره به‌عنوان طلای قرمز زینت‌بخش سفره‌های مردم بوده است. گزاف نیست اگر زعفران را فرزند گرانقدر طبیعت ایران بدانیم که در دامان خاک آن پرورش می‌یابد؛ به‌نحوی که می‌تواند برای کشور مزیت رقابتی ارزشمند در بازارهای تجاری تلقی شود.
زعفران به‌دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد همواره به‌عنوان کالایی گران ولی ارزشمند، شناخته میشود. ویژگی‌هایی نظیر لزوم وجود شرایط اقلیمی خاص، نیروی کار زیاد، دقت در فرآوری، زمان‌بر بودن کشت و درو به‌دلیل انجام مراحل به‌صورت دستی از جمله دلایل ارزش بالای زعفران به حساب می‌آیند.
در عین‌حال، صادرات زعفران از ایران همواره با چالش‌هایی مواجه بوده است. وجود تحریم‌ها، دشواری در دریافت وام توسط کشاورزان، کاهش ارزش ریال، بالا رفتن هزینه‌های تولید زعفران و نبود تسهیلات بانکی مناسب برای کشورها در واردات این محصول از جمله این چالش‌ها به‌شمار می‌آیند.
مهم‌ترین چالش که موجب جاماندن ایران از معرفی شایسته زعفران به نام‌خود در بازارهای جهانی شده است، مسئله بستهبندی زعفران مطابق با استانداردهای جهانی است. همین مسئله موجب شده است که کشورهایی مانند چین، امارات و اسپانیا این طلای قرمز را به‌صورت فله از ایران خریداری کنند و پس از بستهبندی به نام خود این محصول را روانه بازارهای جهانی کنند.
اگرچه علی‌رغم موارد مذکور، ایران همچنان در صدر کشورهای صادرکننده زعفران است. شاید نتوان چاره‌ای برای رفع اثر تحریم بر صادرات زعفران یافت، اما دست‌کم می‌توان بهبود شرایط داخلی تولید زعفران، این کالای ارزشمند ایرانی را آنگونه که شایسته و بایسته است به دنیا معرفی کرد.
نظرات ارزشمند شما راهگشای راه ما در مسیر هدایت صادرکنندگان خواهد بود. با پیشنهاد موضوعات یا اضافه کردن مطالب مرتبط با این مقاله ما را یاری کنید.
