در بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی نحوه رفع تعهد ارزی صادرات برای تجاری که از سال 97 و سال‌های بعد از آن صادرات داشتهاند اعلام شده است. هدف دولت از این طرح، بازگرداندن سود حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور است و از آنجایی که طرح جدیدی است، هر ساله اصلاحات آن را طبق بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان اعلام می‌کند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی و وزارت صنعت و معدن و تجارت با هماهنگی یکدیگر سامانه‌‌ای تحت عنوان سامانه نیما با هدف یکپارچه سازی معاملات ارزی به راه انداختند تا خرید و فروش ارز در آنجا ساده‌تر انجام شود. با این حال همچنان صادرکنندگان در این مسیر سردرگم هستند و به دلیل شفاف نبودن بسیاری از قوانین، مشکلات زیادی برای رفع تعهد ارزی این عزیزان ایجاد شده. به همین منظور این پست برای علاقه‌مندان آماده شده است.
رفع تعهد ارزی چیست؟
دولت ایران برای جبران محدودیت‌های ارزی ناشی از تحریم‌ها، صادرکنندگان را ملزم کرده تا سود حاصل از صادرات خود را به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند. به همین منظور در سال 1397 بخشنامه رفع تعهد ارزی را به تصویب رساند و در آن مشخص کرد که افراد صادرکننده با چه روش‌هایی باید سود خود را به چرخه اقتصادی کشور برگردانند. به علاوه هر ساله بخشنامه جدیدی برای رفع تعهد ارزی منتشر می‌شود تا مشکلات قانون قبلی را اصلاح کرده و بر اساس تکنولوژی جدید، روشهای مدرنی برای رفع تعهد ارزی ارائه کند.
بنابراین چنانچه از سال 97 و بعد از آن صادرات داشته‌اید باید طبق بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی نسبت به رفع تعهد اقدام کنید.
مهلت رفع تعهد ارزی
طبق آیین نامه اجرایی رفع تعهدات ارزی موضوع تبصره ۶ بند خ ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مهلت برگشت ارز حاصل از صادرات چهار ماه از صدور پروانه گمرکی تعیین شده است.
توجه داشته باشید طبق این آیین نامه، افزایش یا کاهش مهلت رفع تعهد ارزی بر اساس جدول تنظیمی صمت و با تأیید کارگروه و متناسب با عوامل زیرتعیین می شود:
- نوع کالا
- مقصد کالا
- رتبه و اعتبار صادرکننده/ زمان دریافت ارز بر اساس الگوی فروش صادرکننده خریدار خارجی / رتبه اعتباری صادرکننده
در ضمن تمدید مهلت حداکثر سه ماه است.
برای بازگشت ارز حاصل از صادرات می‌توانید تا پایان دی ماه سال جاری از پروانه صادراتی سال گذشته استفاده کنید.
روشهای مختلف برای رفع تعهد ارزی
برای رفع تعهدات ارزی، صادرکنندگان می‌توانند یک یا چند روش از روشهای تعیین شده را انتخاب کنند:
1- فروش ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما
«سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی» که به اختصار سامانه نیما نامیده می‌شود بستری برای خرید و فروش قانونی ارز توسط صادرکنندگان و واردکنندگان محسوب می‌شود که البته بدون شک صرافی‌ها نیز در این سامانه نقش پررنگی ایفا می‌کنند.
صادرکنندگان می‌توانند برای فروش ارز به سامانه جامع تجارت به نشانی ntsw.ir مراجعه کرده و درخواستشان را به همراه مبلغ و مقدار ارز موجود ثبت کنند. ویدئوی کوتاه زیر نحوه ثبت نام در سامانه جامع تجارت را نشان می‌دهد.
واردکنندگان نیز در این سامانه برای خرید ارز وارد شده و مبلغ و مقدار ارز مورد نیازشان را ثبت می‌کنند. واردکنندگان می‌توانند ارز مورد نیاز خود را از میان ارزهای ارائه شده توسط صادرکنندگان یا صرافی‌ها خریداری کنند. ارز ارائه شده توسط صادرکنندگان نیز ممکن است از سوی واردکنندگان یا صرافی‌ها خریداری شود.
در واقع سامانه نیما به عنوان حلقه اتصال‌دهنده بین صرافی‌ها و بازرگانان، رقابت سالمی میان صرافان به وجود آورده است.
بیشتر بخوانید: در مورد سامانه نیما و نحوه فروش ارز در آن بیشتر بدانید
البته قوانین خرید و فروش ارز در سامانه نیما نیز محدودیت هایی را مشخص کرده. طبق جدیدترین آپدیت ها، صرافی ها می توانند نهایتا 10 هزار یورو یا معادل آن را به صورت اسکناس از اشخاص حقیقی یا حقوقی خریداری کرده و ارز تأمین شده از این منبع را به اشخاص حقوقی مقیم و حقیقی ایرانی بالای 18 سال بفروشند و هر یکی از این اشخاص حقیقی یا حقوقی در هر سال تنها یک بار و تا سقف 5 هزار یورو مجاز است از این خدمات استفاده کند.
خرید ارز تا سقف 10 هزار یورو یا معادل آن تنها از طریق سامانه سنا تحت سرفصل «تأمین نیازهای ضروری» و بیش از این مبلغ، با ارائه اظهار نامه به باجه های رسمی بانک ملی ایران امکان پذیر است.
در همین راستا، متقاضیان می توانند ارز مورد نیاز خود را تا سقف 5 هزار یورو یا معادل آن به صورت اسکناس از پنج بانک دولتی ملی، ملت، تجارت، سپه و صادرات خریداری کنند.
2- واردات در مقابل صادرات خود و شرکت‌های هم گروه
از مثال‌های این مورد می‌توان به پیله وران اشاره کرد که بعد از خارج کردن کالا از کشور با هدف صادرات، دوباره هنگام بازگشت کالایی با خود به داخل می‌آورند و در واقع واردات انجام می‌شود.
چنانچه مقدار صادارت و واردات با هم برابر باشد، نیازی به رفع تعهد ارزی نخواهد بود؛ اما در صورتی که مقدار صادرات بیشتر از واردات باشد باید نسبت به رفع تعهد برای مازاد صادرات اقدام شود. در ضمن توجه داشته باشید که مقدار وارداتی که می‌تواند به عنوان رفع تعهد ارزی استفاده شود سقف مشخصی دارد که با توجه به امتیاز هر شخص حقیقی یا حقوقی متفاوت خواهد بود. ویدئوی زیر به شما نشان می‌دهد چطور از میزان سقف واردات خود مطلع شوید و شاخص های امتیاز برای سقف واردات چیست.
3- واگذاری ارز حاصل از صادرات به دیگران
4- تهاتر کالا به کالا
5- فروش ارز به صورت اسکناس به بانک مرکزی و موسسه اعتباری و صرافی
به گزارش ایلنا، بر اساس دستورالعمل سازمان توسعه تجارت از تاریخ دوم بهمن ۱۴۰۱ صادرکننده پس از طی تشریفات گمرکی می‌تواند اسکناس حاصل از صادرات را تحویل شعب بانک ملی مستقر در مبادی ورودی دهد. در مقابل، بانک ملی معادل ریالی اسکناس تحویلی را بر اساس نرخ خرید اسکناس مندرج در تابلوی صرافی ملی ایران محاسبه و نسبت به تحویل رسید آن (به نام صادرکننده یا صادرکنندگان) اقدام می‌کند. در این صورت رفع تعهد از سوی بانک ملی صورت خواهد گرفت.
حتی صادرکنندگانی که پیش از اجرای این بخشنامه اقدام به ورود اسکناس به داخل کشور کرده‌اند نیز می‌توانند از این روش برای رفع تعهد خود اقدام نمایند.
تا پیش از سال 1401، امکان خرید ارز حاصل از صادرات توسط صرافی های مشخص، جهت رفع تعهد ارزی صادرکنندگان امکان پذیر بود اما از این سال، خرید ارز از صادرکنندگان برای صرافی ها ممنوع اعلام شد.
6- بازپرداخت تسهیلات ارزی اعطایی
آخرین بخشنامه رفع تعهد ارزی صادرات
در بخشنامه رفع تعهد ارزی 1401 مهلت‌هایی برای صادرکنندگانی که از انجام رفع تعهد بازمانده بودند در نظر گرفته شده بود اما در بخشنامه رفع تعهد ارزی 1402 مهلت تعهدات سال‌های 97، 98، 99 و 1400 به پایان رسید. هرچند در همین بخشنامه برای افرادی که در سال 97 و 1400 صادرات داشته و هنوز موفق به رفع تعهد نشده‌اند جایگزین‌هایی معرفی شده است.
به علاوه استثنائات و مهلت‌های آن‌ها در بخشنامه جدید همچنان پابرجاست. در این مطلب به مهلت و نحوه رفع تعهد ارزی سال‌های مختلف و همچنین به استثنائات خواهیم پرداخت.
نحوه رفع تعهدات ارزی صادرات سال 1397
از آنجا که سال 97 اولین سال اجرای قانون رفع تعهد ارزی بوده و احتمالا اجرای آن با دشواری‌هایی رو به رو میشده، در بخشنامه 1402، جایگزینی برای بازماندگان در نظر گرفته شده است. به موجب این بخشنامه، صادرکنندگانی که رفع تعهد مربوط به صادرات سال 97 را انجام نداده باشند باید به ازای هر یورو، مبلغ 7500 ریال بپردازند. البته این مبلغ برای تولیدی‌ها 5500 ریال است. کوتاژهای صادراتی این دسته از صادرکنندگان ایجاد شده است. از این پس این افراد می‌توانند برای فروش حواله ارزی به سامانه نیما و برای فروش اسکناس به سامانه سنا مراجعه کنند.
البته طبق بخشنامه رفع تعهد ارزی 1401 صادرکنندگانی که در بازه زمانی ۲۲ فروردین ۹۷ الی ۱۶ مرداد ۹۷ فعالیت تجاری داشتهاند باید مستندات فروش ریالی خود را به همراه درخواست مکتوب به دبیرخانه کمیته اقدام ارزی ارائه می‌کردند. مستندات مورد نیاز شامل مستندات ارز حاصل از صادرات کالا و پروانه صادراتی سال ۹۷ بود. سپس کمیته اقدام ارزی با بررسی و ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت، برای اجرای قوانین و شروط کمیته توسط صادرکننده مهلت تعیین کرده و بعد از انجام اقدامات لازم از سوی صادرکننده، تعهدات ارزی وی را رفع می‌کرد.
در ابتدا یکی از روش های رفع تعهد ارزی «پرداخت بدهی‌های ارزی و فروش ارز در سامانه سنا به شرط ارائه اظهارنامه ورود ارز» بود و صرافی‌ها موظف به ثبت معاملات روزانه خود در سامانه سنا بودند. اما در بخشنامه سال 1401، این روش به کلی حذف شد.
نحوه رفع تعهدات ارزی صادرات سال‌های ۱۳۹۸ الی ۱۴۰۰
در بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی که در سال 1402 منتشر شد، برای رفع تعهدات سال‌های 98 و 99 تصمیمی گرفته نشده.
البته پیش‌تر به صادرکنندگان سال ۹۸ تا پایان تیر ماه ۱۴۰۰ و به صادرکنندگان سال ۹۹ تا پایان شهریور ماه ۱۴۰۰ و برای رفع تعهدات ارزی صادرکنندگان 1400 نیز تا پایان سال 1401 وقت داده شده بود. در این مدت می‌توانستید دلایل عدم رفع تعهدات خود را توضیح داده و اعلام کنید که تمایل به انجام تعهدات دارید. سپس با بررسی درخواست، کوتاژ برای شما باز می‌شد و می‌توانستید نسبت به رفع تعهد ارزی صادرات اقدام کنید. اما این مهلت در در ماه سال 1401 به پایان رسید. اکنون کمیته چهار نفره مسئول رسیدگی به بازماندگان است که هنوز نظر نهایی خود را اعلام نکرده است.
بازماندگان رفع تعهدات ارزی سال 1400 باید در دفتر خدمات مالی و ارزی سازمان توسعه تجارت ایران، احراز انجام دهد. یعنی ثابت کند که ارز در اختیار دارد (با ارائه قبض انبار یا ثبت سفارش) و دلایل عدم رفع تعهد را توضیح دهد. در صورت پذیرفته شدن درخواست، بانک مرکزی کوتاژ را برای او باز می‌کند.
اما چنانچه این صادرکنندگان CDها را تا پایان سال 1401 به گمرک ایران تحویل داده باشند، مهلت همچنان برای ایشان برقرار است. (گمرک نسخه‌هایی از این CDها را که حاوی اطلاعات ورود موقت و کل پارت‌های صادراتی بود به گمرک ایران، بانک مرکزی، سامانه جامع تجارت و صادرکنندگان تحویل می‌داد).
نحوه رفع تعهدات ارزی سال 1401
طبق قانون، تعهدات ارزی چهار ماه بعد از صدور کوتاژهای صادراتی سررسید می‌شوند. بنابراین آخرین مهلت رفع تعهدات ارزی پایان تیر ماه سال بعد است. البته مهلت تیرماه امسال برای اسفند تمدید شد.
برای صادرکنندگان 1401 که تا پایان شهریور ماه نسبت به ایفای تعهدات خود اقدام کرده باشند نیز معافیت مالیات سال 1401 در نظر گرفته شده است. مقدار معافیت مالیاتی با مقدار ایفای تعهدات برابر خواهد بود.
در بخشنامه سال 1401 برگشت صددرصد ارز حاصل از صادرات الزام شده است.
پکیـــج حرفه‌ای
آنالیز خریداران یک محصول
بررسی رکوردهای تجاری در سه یا پنج مقصد صادراتی
معرفی 100 مشتری واقعی محصول
ارائه جزئیات سابقه واردات مشتریان
پشتیبانی اختصاصی تا رسیدن به نتیجه
شروع از
10 میلیون تومان
پکیـــج اختصاصی
تمامی موارد پکیج حرفه‌ای، به همراه:
نمایش جامعی از اطلاعات همه محصول‌ها
معرفی کشورهای دارای پتانسیل برای ادامه مسیر شما
معرفی شرکت‌های رقیب برای بازار شما
پشتیبانی اختصاصی تا رسیدن به نتیجه
بازگشت وجه در صورت نتیجه نگرفتن
رفع تعهد ارزی واردات
با اینکه قانون رفع تعهد ارزی در اصل برای صادرات و صادرکنندگان وضع شده، واردکنندگانی که کالایی را وارد کرده و سپس به هر دلیلی آن کالا را مرجوع می‌کنند نیز مشمول تعهد ارزی می‌شوند. منطق پشت این قانون این است که کالا وارد شده و دیگر یک کالای داخلی محسوب می‌شود و وقتی آن را به خارج از کشور مرجوع می‌کنند در مثابه صادرات قرار می‌گیرد.
استثنائات رفع تعهد ارزی برای برخی کالاها
در میان تمام کالاهایی که از کشور خارج می‌شوند، برخی انواع آن از رفع تعهد ارزی معافند و مشمول این قوانین نمی‌شوند. این دسته از صادرکنندگان به منظور رفع محدودیت‌های تجاری، تا پایان سال مهلت دارند تا اطلاعات تجاری گذشته خود را ثبت نمایند.
1- استثنائات صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی
کمیته اقدام ارزی برای صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی یکسری استثنائات در تعهدات ارزی در نظر گرفته است. این استثنائات عبارتند از:
- این صادرکنندگان باید به تأیید کمیته ماده ۱۹ رسیده و احراز اهلیت و اعتبار سنجی شوند.
- این صادرکنندگان فقط به اندازه سقف تعیین شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان فروش ارز در سامانه نیما را دارند.
- این صادرکنندگان موظف‌‌اند ۱۰٪ مبلغ کل قرارداد را (بر اساس وضعیت مورد تأیید کارفرما و کمیته ماده ۱۹) برگردانند. این 10 درصد باید قبل از کسر هزینه‌ها محاسبه شود.
- مهلت رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی حداکثر تا فروردین 1403 است.
بیشتر بخوانید: بازاریابی برای صادرات خدمات فنی و مهندسی
2- استثناء برای پیله وران و تعاونی‌های مرزنشین
با توجه به اینکه برای پیله وران و تعاونی‌های مرزنشین سهمیه واردات تعیین شده است، ممکن است این سوال مطرح شود که با وجود واردات صورت گرفته توسط این صادرکنندگان، رفع تعهد ارزی به چه صورت خواهد بود؟
کمیته ماده ۲ مشخص کرده که این دسته از صادرکنندگان باید برای مازاد صادرات انجام شده نسبت به سقف واردات برای تعهد ارزی اقدام کنند. به عبارت دیگر چنانچه فقط به اندازه واردات خود صادرات داشته باشند مشمول تعهد ارزی نخواهند شد که البته مقدار واردات نیز سقف مشخصی دارد که در در قسمت «واردات در برابر صادرات» توضیح داده شد.
ویدئوی زیر، ثبت آماری پیله وران را در سامانه تجارت نشان می‌دهد.
3- رفع تعهد ارزی برای کالاهای تستی یا تعمیراتی
در برخی صنایع و گاهی اوقات پیش می‌آید که کالاهایی تنها با هدف تست و آزمون به کشور مقصد ارسال می‌شوند و فقط در صورت اخذ تأییدیه از مقصد، قرارداد شروع خواهد شد. با اینکه این نوع کالاها به کشور بازگشت داده نمی‌شوند مشمول تعهد ارزی نخواهند شد. البته که از دفتر تخصصی استعلام به عمل خواهد آمد.
همچنین اگر کالایی با هدف تعمیر از کشور خارج شود و به دلیل عدم قابلیت تعمیر یا هر دلیل دیگری به کشور بازنگردد، مشمول تعهد ارزی نمی‌شود.
کالاهایی که با اهداف بشردوستانه ارسال می‌شوند نیز در این بخش قرار می‌گیرند.
در بخشنامه 1401/26/10 آمده بود که محدودیت های تجاری ناشی از عدم ایفای تعهدات ارزی این دسته از کالاها، با تأیید وزارتخانه یا دستگاه اجرایی مربوطه تا پایان خرداد 1402 اعمال نخواهد شد. سپس در بخشنامه سال 1402 این مهلت‌ها تمدید شده و پابرجا باقی ماند.
در صورت عدم رفع تعهد ارزی چه اتفاقی خواهد افتاد؟
در بخشنامه مصوب کمیته ماده ۲، در صورتی که صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات را به طرق یاد شده به چرخه اقتصادی کشور بازنگردانند، با عدم ارائه خدمات از سوی دستگاه‌های دولتی مواجه خواهند شد؛ به عبارت دیگر در این صورت دولت نسبت به تعهدات ذکر شده در بسته سیاستی مسئولیتی نخواهد داشت.
این تعهدات عبارتند از:
- صدرو هرگونه مجوز صادرات و واردات از جمله کارت بازرگانی، بیمه نامه، ضمانت‌نامه‌های صادراتی، بارنامه‌های داخلی و خارجی و…
- حق استرداد حقوق و عوارض گمرکی، خدمات بندری و تسهیلات مرتبط
- استفاده از خدماتی چون مسیر سبز، اعتبار ضمانت‌ها و…
- معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی
- دریافت خدمات از صرافی‌ها در خارج از کشور چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم
در واقع باید گفت در صورت عدم رفع تعهد ارزی از ادامه فعالیت‌های صادراتی جلوگیری به عمل خواهد آمد.
در آخرین به روزرسانی، اعمال محدودیت های حاصل از عدم برگشت ارز صادراتی حداقل به میزان 60 درصد تعهدات صادراتی تعیین شده و مهلت برگشت ارز حاصل از صادرات دارو، یکسال از زمان صدور پروانه صادراتی؛ فرش، یک سال؛ و صنایع دستی، شش ماه تعیین شده است.
جمع بندی
هدف از اجرای قانون رفع تعهد ارزی، بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور اعلام شده هرچند که خود عمل صادرات موجب افزایش اشتغال، افزایش فعالیت‌های اقتصاد ملی و افزایش درآمدهای مالیاتی و ارزی شده و در واقع از هر لحاظ به نفع دولت و کشور است. از سوی دیگر نیز صادرات یکی از بهترین روشهای کسب درآمد پایدار برای شرکت‌های کوچک و متوسط نیز به حساب می‌آید و به نوعی به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند که دوباره برای دولت مفید است. اما در هر حال با این بخشنامه، رفع تعهد ارزی نیز بر درآمدهای مالیاتی و سایر انواع درآمدهای کشور اضافه می‌شود.
خوشبختانه در بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی، روشهای رفع تعهد برای صادرکنندگان روشن‌تر شده. اما اگر همچنان بخشی برای شما دارای ابهام بود یا در این زمینه سوالی داشتید می‌توانید در بخش نظرات با ما در ارتباط باشید.
22 پاسخ
سلام و عرض خسته نباشید. ما یک شرکت تولید کننده هستیم و قصد داریم برای رفع تعهد ارزی خود اقدام به واردات گوشی تلفن همراه کنیم. لطفا بفرمایید که آیا چنین روشی برای رفع تعهد ارزی ممکن است؟ و اگر پاسخ مثبت است روش انجام کار چیست. با تشکر. زمانی
سلام جناب زمانی، رفع تعهد از طریق صادرات که امکان داره ولی برای جزئیاتش بهتره به واتساپ شرکتمون پیام بدید تا کارشناس ها پاسختونو دقیق تر بدن. شماره واتساپ 09201126474
سلام وقت بخیر خواستم بپرسم کسانی که 120000 یورو در سال 1401صادرات داشتند و بازگشت ارز رو انجام ندادن به جز تعلیق کارت بازرگانی و اجازه ندادن صادرات چه تبعاتی داره ایا میشه اصلا انجامش نداد و فقط کارت بازرگانی تعلیق بشه